‘Nederlandsche vogelen; volgens hunne huishouding, aert, en eigenschappen beschreeven’ – een vogelboek van eigen bodem – te koop op veiling

vogelen1.jpg

Eerder deze week schreef ik een bericht over The Birds of America van John James Audubon ter gelegenheid van de tentoonstelling in het Teylers Museum. Maar ook in Nederland bestaat een vogelboek dat door de kenners wordt beschouwd als het mooiste dat op dit gebied in Nederland is gemaakt.

De volledige titel van het werk is Nederlandsche vogelen; volgens hunne huishouding, aert en eigenschappen beschreven; en verder naar zijn Ed. overlijden door Martinus Houttuyn. Alles naar het leven geheel nieuw en naauwkeurig geteekend, in het koper gebragt, en natuurlijk gekleurd door en onder opzigt van Christiaan Sepp & Zoon.

De Koninklijke bibliotheek geeft de volgende beschrijving van het project:vogelen3.jpg

In 1770 verscheen het eerste deel van een van de topstukken in het genre vogelboek. De gekleurde platen werden verzorgd door Christiaan Sepp, tekenaar, graveur en cartograaf in Amsterdam, die zich tevens bezighield met biologische studies. De teksten werden geleverd door Cornelis Nozeman, remonstrants predikant en geïnteresseerd in de natuurwetenschappen en biologie.
Het boek werd uitgegeven door Sepps zoon Jan Christiaan, die van beroep boekverkoper was, maar evenals zijn vader de graveerkunst en de biologische wetenschap beheerste. Het boek bevat vijftig grote gravures (27,5 x 42 cm) die steeds, zoveel mogelijk levensgroot, één vogel afbeelden, vaak met nest en eieren, alles op bijzonder fraaie en overtuigende wijze ingekleurd. Vooraf gaat een gegraveerd en ingekleurd titelblad van 34,5 bij 50 cm; iedere vogel krijgt een paar bladzijden verklarende tekst.

Het was de bedoeling om in vijf delen 250 inheemse vogelsoorten te behandelen. Men had afgezien van het plan om dat per vogelfamilie te doen, want dan zou uitgave moeten wachten tot alle families compleet waren. ‘Waerom zou men verdrietig wachten? Voorttegaen met anderen uittegeeven is dan veel aengenamer’. Toch lag er nog heel wat verdrietig wachten in het verschiet, want het zou bijna zestig jaar duren voor het vijfde en laatste deel verscheen.
In 1775 overleed Christiaan Sepp; zijn rol werd overgenomen door zijn zoon Jan Christiaan. Nozeman overleed in 1786. Een groot deel van de beschrijvingen voor deel twee (verschenen in 1789) had hij toen al klaar. De rest werd verzorgd door Martinus Houttuyn, die ook de teksten voor deel drie verzorgde (gepubliceerd in 1797).
Na het overlijden van Houttuyn in 1798, duurde het tot 1809 voor het vierde deel verscheen, zonder de naam van de tekstschrijver. De onderneming werd in 1829 tot een einde gebracht door Jan Sepp, de zoon van de in 1811 overleden Jan Christiaan. Minder kunstzinnig en minder geleerd dan zijn vader en grootvader, steunde hij op anderen: een groot aandeel werd geleverd door Coenraad Jacob Temminck (1778-1858), die een befaamd kabinet van natuurhistorische curiosa bezat. De prijs voor een complete set van het boek bedroeg 525 gulden.

Een aantal pagina’s van het boek zijn digitaal te bekijken op de website De Schatkamers’ van de Openbare bibliotheek in Rotterdam (zie de grote illustratie bovenaan dit artikel).

vogelen2.jpg
Veiling
Wilt u een exemplaar van dit boek wel in de kast hebben kunt op de novemberveiling van het veilinghuis Beijers in Utrecht terecht. Daar wordt op 27 november een exemplaar aangeboden onder lot nummer 382. De richtprijs is 22-25.000 euro.

Eerder werd een exemplaar geveild – in november 2005 – bij Burgersdijk & Niermans, lot nr 1266, voor € 36.000,- en bij het Zeeuws veilinghuis (zie afb. links, datum ??) voor € 62.500,- incl. veilingkosten.



Leave a Response