Bibliotheek Ets Haim-Livraria Montezinos
Ets Haim is de oudste nog functionerende joodse bibliotheek ter wereld. Zij is in 1616 opgericht en bevindt zich sinds 1675 op de huidige locatie in het complex van de Portugees-Israëlitische Synagoge te Amsterdam.
Sinds de bouw van het monumentale complex van de Portugese Synagoge te Amsterdam in 1675 is de bibliotheek onafgebroken daarin gevestigd. In 1889 schonk de toenmalige bibliothecaris David Montezinos zijn persoonlijke verzameling handschriften, boeken en grafiek onder voorwaarde van openstelling voor het algemene publiek gedurende ten minste twee dagen per week. Sindsdien luidt de naam: ‘Bibliotheek Ets Haim-Livraria Montezinos’.
De bibliotheek is eigendom van en wordt bestuurd door het Portugees-Israëlietische Seminarium Ets Haim, een zelfstandig onderdeel van de Portugees-Israëlitisch Gemeente te Amsterdam.
Moeilijke periode
In de tweede wereldoorlog werden de manuscripten en boeken naar Duitsland getransporteerd, vanwaaruit zij in 1946 grotendeels, maar met enige schade zijn teruggekeerd.
In de periode daarna ontbrak het Ets Haim aan de financiële draagkracht om het gebouw en de collectie goed te kunnen beheren. In de jaren 70 liep de continuëteit van Ets Haim zelfs gevaar doordat de bewaarcondities in het historische gebouw verslechterden en door een gebrek aan geld en personeel.
In 1978 werd voor de zekerheid de kerncollectie (alle 500 handschriften en ruim 2.800 oude, zeldzame en kostbare drukken) in langdurige bruikleen gegeven aan de Jewish National and University Library te Jeruzalem.
Aan het eind van de jaren negentig is Ets Haim, met financiële steun van de overheid en een aantal fondsen, geheel aangepast aan de eisen des tijds en werden de boekenkasten in oude luister hersteld.
In het najaar van 2000 zijn alle manuscripten en boeken uit hun tijdelijke verblijfplaatsen in Israël en Amsterdam naar de bibliotheek teruggekeerd en kon onderwijs en onderzoek weer ter hand worden genomen.
Omvang van de collecties
De collecties bevatten circa 500 handschriften (1282 tot 20ste eeuw) en ongeveer 30.000 gedrukte werken (1484 tot heden) in 20.000 banden, waarvan circa 65 procent gedrukt in het Hebreeuws. Onder de gedrukte boeken bevinden zich 6 Hebreeuwse incunabelen, ruim 450 Hebreeuwse unica, circa 400 unieke en zeldzame Spaanse en Portugese drukken en 750 gelegenheidsdrukken. Verder bezit Ets Haim circa 250 prenten en bladmuziek voor kinder- en mannenkoor.
Cultureel erfgoed
In 1998 werd de gehele collectie op de lijst gezet van beschermde verzamelingen krachtens de Wet tot Behoud van Cultuurbezit. Het gebouw staat op de lijst van de honderd belangrijkste Nederlandse rijksmonumenten waarop verder alleen de bibliotheken Bibliotheca Thysiana in Leiden en de Librije te Zutphen staan.
In 2004 is de bibliotheek opgenomen in het UNESCO’s Memory of the World Register.
Bibliotheek Ets Haim in de Portugees-Israëlietische Synagoge
Mr. Visserplein 3, 1011 RD Amsterdam
Alleen toegankelijk op afspraak.
—
