Historische Drukkerij Turnhout doet bijzondere vondst

reinaart-2.jpg

Herwig Kempenaers, drijvende kracht achter de Historische Drukkerij in Turnhout, heeft onlangs een prachtig zeldzaam stuk aan de collectie toe kunnen voegen. Een uitgave van de bekende fabel van Reynaert de Vos uit 1858, met de bijhorende complete reeks van 35 originele houten drukblokken zijn door aankoop in de collectie opgenomen.reinaart-1.jpg

Het boekje draagt als titel ‘Reynaert de Vos, naer de oudste beryming, tot schoolgebruik en nuttige lezingen ingerigt ; door J. F. Willems’. Het werd gedrukt in Mechelen in de ‘Drukkery van E.-F. Van Velsen’ in 1858 (’tweede uitgave, met houtsneden opgehelderd’). Het is een uitgave van 140 pagina’s en geïllustreerd met de titelpagina-illustratie, een gravure van J.F. Willems, 12 verhaalgravures en 21 onderwerp-gerichte sierinitialen aan het begin van ieder hoofdstuk. De gravures (dus de houten drukblokken) zijn gesigneerd en van de hand van Edouard Vermorcken (Nieuwkerken 1820 – Edegem 1906), één van de vooraanstaande graveurs in die periode.

De vondst
Herwig Kempenaers verteld hoe hij deze bijzondere combinatie van boek mèt bijbehorende houtblokken op het spoor kwam.

“
In 2007 kwam ik in contact met Dhr. Windels van de gelijknamige drukkerij aan de IJzeren Leen in Mechelen. Zijn familie kocht de drukkerij in de dertiger jaren van Van Velsen die daar al sedert begin negentiende eeuw als drukker actief was. Door de hoge leeftijd van Dhr. Windels was de drukkerij verkocht en het pand werd leeggemaakt. Ronddwalend door de oude drukkerij lagen her en der nog achtergebleven oude spullen. In het oude magazijntje leek de tijd te hebben stilgestaan. Hier  vond ik nog negentiende-eeuwse verzendkisten, zelfs nog een volledig pakje gebedenblaadjes uit 1847, verder nog stapels van enkele honderden ‘nieuwe’ schoolboekjes uit 1895 en 1899. We kwamen tot een overeenkomst en het interessante materiaal verhuisde naar de Historische Drukkerij.

Twee weken geleden…
Via antiquariaat Garcia in Mechelen kreeg Dhr. Windels enkele weken geleden de publicatie in handen die uitgegeven is naar aanleiding van onze tentoonstelling over houtsneden en houtgravures (zie eerder bericht BD).  Onder de indruk van deze kwaliteitsvolle uitgave belde hij me op en nodigde mij uit bij hem langs te komen. Tijdens het bezoek leidde hij mij nogmaals doorheen de drukkerij waar ik nog enkele mooie grafische spullen tegenkwam die hij destijds nog niet van de hand wenste te doen. Bij de meeste zaken kwamen we nu wel tot een vergelijk. Uiteindelijk belandden we in zijn woonkamer en praatten we over de huidige economische malaise in de drukkerswereld… Tijdens het gesprek zet Windels  een zeer oud houten kistje op tafel en opent het gammele dekseltje. Houten drukblokken, zorgvuldig in papier verpakt,  komen tevoorschijn. Hij had deze al die jaren in zijn woning bewaard en het was een van de weinige waardevolle zaken die hij nog overhield van de voormalige drukkerij. Naast het kistje legde hij een boek… “het boekje waarin de houtbokken werden gebruikt”, zo vertelde hij.  De titel viel me dadelijk op: ‘Reynaert de Vos’, gedrukt bij Van Velsen in 1858. Een zeer gekende fabel die al teruggaat tot de 12de of 13de eeuw. Na een moeizame prijsonderhandeling kon dit prachtige geheel mee verhuizen naar de Historische Drukkerij.

reinaart-4.jpg

Het bijzondere van het deze aankoop zou zich pas na thuiskomst openbaren. Al de individueel verpakte houtblokjes werden uitgepakt en vergeleken met de houtgravures in het boekje. Na controle blijkt dat iedere illustratie die in het boek afgedrukt staat ook nog als houtblok aanwezig is. Zowel de gravure van de titelpagina, alsmede iédere afbeelding én elk versierd sierinitiaal in houtgravure aanwezig is, 35 in totaal. Dit maakt het geheel tot een ongezien en waardevol museumstuk! 

Houten drukblokken op zich zijn zeldzaam, en als je deze vind is het zeer moeilijk te achterhalen in welk boek of publicatie ze gebruikt zijn, het gaat dan gewoonlijk ook slechts om een enkel individueel blok. Het geheel rond ‘Reynaert de Vos’ is daarom uiterst bijzonder, zowel de publicatie als iedere illustratie uit het boek zijn bij elkaar gebleven!”

reinaart-3.jpg

Tentoongesteld

Het ganse jaar 2010 staat de Historische Drukkerij in het teken van de houtsneden en houtgravures. Naast demonstraties op de negentiende eeuwse machines wordt u via een tentoonstelling, die de titel ‘Brandbaar Beeld’ meekreeg, de geschiedenis van de houtsneden en houtgravures uitgelegd.

Het weekend van 27 en 28 maart 2010 is de Historische Drukkerij, zoals gebruikelijk, van 13 tot 17 uur gratis toegankelijk voor bezoek. Tijdens dit weekend zal de complete reeks blokken van ‘Reynaert de Vos’ eveneens tentoongesteld worden.

Reynaert de Vos

De Vlaamse schrijver Jan Frans Willems (1793-1846) publiceerde in 1834 ‘Reynaert de Vos’, zijn bewerking van het middeleeuwse dierenepos ‘Van den vos Reynaerde’ dat toen vrijwel compleet in de vergeethoek was geraakt. Vijf jaar later verzorgde hij ook de hierboven beschreven, voor scholieren herwerkte uitgave.
Met deze uitgaven gaf Willems de aanzet tot een hernieuwde belangstelling voor het verhaal en kreeg het uiteindelijk zijn plaats in de Nederlandstalige literatuurgeschiedenis.

De Reynaertboeken van Willems zouden vele malen herdrukt worden. Bij Google Books is een aantal van deze uitgaven te vinden.



2 Responses to “Historische Drukkerij Turnhout doet bijzondere vondst”

  1. Martin Terryn schreef:

    Herwig vertelt

  2. A lot of FILMS schreef:

    J.F. Willems (1976) – Movie…

    J.F. Willems is a Family TV Movie of 1976 made in Belgium. Here you can see online its cover, plot summary, cast, directors, trailers, awards and more….

Leave a Response