‘Geheime kaarten voor de VOC’ – tentoonstelling in het muZEEum in Vlissingen – tot 6 febr. 2011

kaart-voc.jpg

De tentoonstelling ‘GEHEIME KAARTEN, in Zeeland getekend voor de VOC’ is vanaf 9 oktober 2010 te zien in het Zeeuws maritiem muZEEum in Vlissingen.

In deze tentoonstelling (in de Scheldezaal) zijn een aantal unieke handgetekende zeekaarten te zien. Wereldwijd zijn er maar enkele honderden van dergelijke kaarten bewaard gebleven en in Nederland zijn er nog slechts enkele tientallen aanwezig. De tentoonstelling is tot en met 6 februari 2011 te zien.

Zeeuwse kaartenmakers

In de 17de en 18de eeuw had de VOC kaartenmakers in dienst om haar zeelieden van nautische kaarten te voorzien. Over de beroemde Amsterdamse kaartenmakers Blaeu en De Graaf is zoveel geschreven dat haast de indruk zou ontstaan dat VOC-kaarten uitsluitend in Amsterdam werden vervaardigd. Ook de Zeeuwse Kamer had eigen cartografen in dienst, maar daarover is tot nog toe vrijwel niets gepubliceerd. Ruud Paesie verrichtte geruime tijd onderzoek naar de kaartenmakers van de Kamer Zeeland. Ruim honderd jaar onbekende Zeeuwse cartografie wordt hiermee aan de vergetelheid onttrokken.

Familie Roggeveen

Rond 1670 verzochten Zeeuwse VOC-bestuurders landmeter Arent Roggeveen om geheime zeekaarten voor hen te gaan tekenen. Hij was een begaafd en veelzijdig man:cartograaf, wiskundige én astroloog. Hij onderrichtte zeevaartkunde en was VOCexaminator van stuurlieden. Bekendheid kreeg hij vooral door zijn expeditieplannen naar het ‘Onbekende Zuidland’, het huidige Australië. Het was uiteindelijk zijn jongste zoon Jacob Roggeveen die deze plannen ten uitvoer bracht en tijdens die expeditie Paaseiland ontdekte.

Na het overlijden van Arent Roggeveen nam oudste zoon Johan zijn vaders cartografische werkzaamheden over. Johan werkte ruim 40 jaar als kaartenmaker en werd op zijn beurt opgevolgd door Abraham Anias, van wie Paesie aantoont dat hij Johan Roggeveens stiefzoon was. Drie generaties Zeeuwse kaartenmakers hebben de Compagnie tot in de tweede helft van de 18de eeuw van zeekaarten voorzien. Net als bij de Amsterdamse familie Blaeu was er dus ook in Zeeland sprake van een familiebedrijf.

Unieke collectie in muZEEum

De geheime zeekaarten van de VOC waren tot op heden verstopt in een aantal vooraanstaande archieven. Uit onderzoek van Ruud Paesie blijkt dat er tussen 1602 en 1753 70.000 handgetekende kaarten werden gemaakt op perkament. Van deze manuscriptkaarten zijn er wereldwijd nog maar enkele honderden bewaard gebleven. Hiervan zijn er enkele tientallen te vinden in Nederland.

Vanaf 9 oktober 2010 zijn deze zeekaarten voor het eerst weer te zien in de provincie waar ze gemaakt werden. Hoe werd een VOC kaart eigenlijk gemaakt? Waar werden ze gemaakt en wie behoorde er nu precies tot de familie Roggeveen? Hoe ziet een originele navigatiekaart met uitgezet bestek eruit? Waarom moest je Australië mijden als je naar Azië zeilde? Waarom waren de kaarten eigenlijk geheim en hoe bleven ze geheim? Nieuwsgierige mensen krijgen op al deze vragen antwoord in het muZEEum.

De tentoonstelling is tot en met 6 februari 2011 te zien in het muZEEum aan de Nieuwendijk in Vlissingen.

boek-kaarten-voc.jpgBoek

Bij deze tentoonstelling verschijnt het boek ‘Zeeuwse kaarten voor de VOC, het kaartenmakersbedrijf van de Kamer Zeeland in de 17de en 18de eeuw’. De uitgave is geschreven door maritiem historicus Ruud Paesie en hij is als gastconservator betrokken bij de tentoonstelling.

tv-voc.jpg

Ruud Paesie over de Zeeuwse kaarten en zijn boek, Omroep Zeeland, 6 oktober 2010



Leave a Response