Historisch Museum Arnhem toont 16e-eeuwse handschriften op expositie ‘Verborgen leven’

Verborgen leven – Arnhemse mystiek in de zestiende eeuw

Nieuw onderzoek heeft uitgewezen dat Arnhem in de zestiende eeuw een centrum was van mystiek en spiritualiteit. De recente ontdekking van enkele manuscripten, die geschreven blijken te zijn in het Arnhemse Agnietenklooster, onthullen een spiritueel leven dat van grote invloed is geweest op vrouwenkloosters in het oosten, van Gelre en Kleef tot Keulen aan toe.
De nieuw ontdekte handschriften zijn samen met de reeds bekende handschriften, aangevuld met schilderijen, beeldhouwwerken en muziek uit die tijd, van 18 november 2011 t/m 29 januari 2012 te zien in de tentoonstelling ‘Verborgen leven’ in het Historisch Museum Arnhem.

Terwijl het met de kloosters in Nederland in de zestiende eeuw bergafwaarts ging, ontstond er in Arnhem een mystieke wedergeboorte. Deze was gebaseerd op de Moderne Devotie. In 1428 trokken de Agnieten in het kloostergebouw aan de Sint-Jansbeek. Bijzonder is dat de zusters van het Agnietenklooster rijke vrouwen waren, afkomstig uit de adelstand en het stedelijk patriciaat.

Agnietenklooster, detail uit de kaart van Arnhem uit de Joan Blaeu, Tooneel der steden van de Vereenighde Nederlanden, 1649.

Aan dit bloeiende kloosterleven kwam met de Arnhemse beeldenstorm in 1578 een einde. In 1634 waren er nog slechts vier zusters over en in 1636 viel definitief het doek. Alleen de kloosterkerk van het Agnietenklooster, de huidige Waalse kerk aan de Beekstraat, herinnert nog aan het ooit zo immense complex.

Het grootste deel van hun boekenbezit ging verloren, maar de zusters wisten uiteindelijk nog een aantal belangrijke boeken te redden en over te brengen naar het klooster van de reguliere kanunniken in Gaesdonck. Na de opheffing van dit klooster raakten deze handschriften over heel Europa verspreid.

Bladzijde uit handschrift met Arnhemse mystieke preken, circa 1575, Koninklijke Bibliotheek, Den Haag

Topstuk
Nu, bij deze tentoonstelling, worden na jarenlang onderzoek en speurwerk bewaard gebleven handschriften uit het Agnietenklooster voor het eerst weer bijeengebracht en komen ze uit de ‘verborgenheid’ tevoorschijn. Speciale bruiklenen uit Berlijn, Bonn, Brussel en de universiteitsbibliotheken van Leiden, Nijmegen en Antwerpen zullen in Arnhem te zien zijn. Topstuk is een onvoltooide codex met de ‘Arnhemse mystieke preken’ uit de Koninklijke Bibliotheek te Den Haag. Omdat het handschrift voor restauratie uit de band is gehaald doet zich de unieke mogelijkheid voor tien losse bladen op de tentoonstelling te laten zien.

Expositie
De tentoonstelling geeft een inleiding op het politieke en religieuze getij in Arnhem, gevolgd door de geschiedenis van het Agnietenklooster met 3D-animatie. Daarna wordt met sfeervolle foto’s, ensceneringen, Gregoriaanse muziek, sculpturen en schilderijen een beeld geschetst van het kloosterleven en de Arnhemse mystiek, waarbinnen de boeken die zij hebben geschreven – aangevuld met oude drukken – worden geëxposeerd.

Programma
De tentoonstelling is tot stand gekomen in samenwerking met de Radboud Universiteit Nijmegen en het Ruusbroecgenootschap van de Universiteit van Antwerpen en wordt begeleid door lezingen, een wetenschappelijk symposium in Antwerpen en een publicatie. Voor meer activiteiten zie de website van het museum.

  • tentoonstelling van 18 november 2011 tot 29 februari 2012
  • HISTORISCH MUSEUM ARNHEM | Bovenbeekstraat 21, 6811 CV, Arnhem.


Leave a Response